Praca jako samozatrudniony w UK staje się coraz popularniejszą ścieżką kariery dla mieszkańców Wysp. Przyczyn takiego stanu rzeczy można upatrywać w co najmniej kilku różnych czynnikach. Z jednej strony taka praca zapewnia dużo większą swobodę działania i możliwość dopasowywania harmonogramu pracy. Z drugiej strony taka swoboda pozwala na szybsze rozwijanie kariery poprzez jednoczesną współpracę z wieloma klientami. Nic więc dziwnego, że coraz więcej osób zaczyna zastanawiać się nad taką formą działalności. Warto jednak mieć na uwadze fakt, iż praca jako samozatrudniony w UK oznacza duże zmiany pod kątem podatkowym. To z kolei rzutuje między innymi na kwestie emerytalne. Dlatego w tym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie, jak wygląda emerytura w UK dla osób samozatrudnionych? Czy przepisy różnią się pod tym względem od tych, które obejmują osoby zatrudnione na etacie? O czym powinni pamiętać wszyscy samozatrudnieni w UK? Odpowiedzi na te oraz inne pytania można znaleźć w treści tego tekstu, dlatego zachęcamy do jego lektury.
W treści tego artykułu znajdziesz odpowiedzi na następujące pytania:
- Jak wyglądają aktualne przepisy dotyczące emerytury dla samozatrudnionych w UK?
- Emerytura w UK – jak można wyliczyć jej wysokość?
- Czego dotyczyła niedawna zmiana przepisów w zakresie pobierania składek NI od samozatrudnionych?
- Czy emerytura państwowa w UK zapewni spokojną jesień życia?
- Dlaczego samozatrudnieni w UK powinni dodatkowo zadbać o swoją emeryturę?
- Personal pension – co to jest i na jakich zasadach działa?
- ISA – co to jest i na jakich zasadach działa?
- Workplace pension – co to jest i na jakich zasadach działa?
Samozatrudnienie w UK a emerytura – jakie są przepisy?
Każdy taki artykuł trzeba rozpocząć od opisania podstawowych przepisów związanych z daną formą zatrudnienia. Z tego względu już na początku trzeba zadać pytanie, czy samozatrudnieni w UK mają prawo do państwowej emerytury?
Odpowiedź brzmi – tak. Osoby samozatrudnione mogą otrzymać emeryturę państwową (State Pension) na tych samych zasadach, co osoby zatrudnione na standardowym etacie.
W tym miejscu warto jednak przypomnieć bardzo ważną kwestię. Mianowicie od kwietnia 2016 roku obowiązują nowe przepisy prawne w zakresie wypłacania emerytur. Przepisy te zakładają, że osoby przechodzące na emeryturę od kwietnia 2016 roku mogą liczyć na uzyskiwanie świadczenia, którego wysokość będzie zależeć wyłącznie od ciągłości zobowiązań uiszczanych z tytułu składek National Insurance (NI). Dlatego to właśnie składki NI oraz historia ich płacenia będzie absolutnie kluczowa pod względem wysokości emerytury.
Tutaj dochodzimy więc do sedna problemu. Osoby samozatrudnione są bowiem objęte zupełnie innymi przepisami pod względem płacenia składek NI. To z kolei wpływa zarówno na tryb płacenia takich składek, jak i na samą ich wysokość. Trzeba więc jasno powiedzieć, że fakt samozatrudnienia w UK będzie wpływać na kwestię emerytur.
Emerytura w UK – kalkulator i przepisy
Wejście w życie wspomnianej wyżej nowelizacji istotnie zmieniło zasady dotyczące obliczania wysokości emerytur. Teraz zasady te są dosyć proste. Podstawowym kryterium uprawniającym do otrzymania choćby minimalnej emerytury państwowej jest fakt uiszczania składek NI (NI contributions) przez okres wynoszący przynajmniej 10 lat. Jest więc to dolna granica w przypadku tego typu świadczeń.
Teraz warto zastanowić się nad tym, gdzie w takim razie pojawia się górna granica? Odpowiedzią jest okres przepracowania 35 lat, a więc 35 lat regularnego płacenia składek NI. Jeżeli ktoś spełni ten warunek, uzyska prawo do uzyskania maksymalnej emerytury państwowej w UK. Warto tutaj dodać, że w roku podatkowym 2024/2025 wysokość maksymalnej emerytury państwowej w UK została ustalona na poziomie 11 502 funtów. To daje nam kwotę około 958 funtów miesięcznie, czyli dokładnie 221 funtów i 20 pensów tygodniowo.
Mamy więc tutaj dwie kluczowe granice, czyli okres 10 lat płacenia składek (uprawniający do uzyskania minimalnej emerytury) oraz okres 35 lat płacenia składek (uprawniający do otrzymania maksymalnej emerytury).
Sam sposób naliczania wysokości emerytury jest oparty na zasadzie proporcjonalności. Zakłada ona, że każdy przepracowany rok (tj. rok opłacania składek NI) zapewnia prawo do uzyskania 1/35 kwoty maksymalnej emerytury. Z tego względu po przepracowaniu np. 30 lat dana osoba otrzyma 30/35 takiej kwoty, czyli około 189 funtów tygodniowo. Analogiczna zasada pojawia się w przypadku innej liczby przepracowanych lat.
Od razu trzeba także zaznaczyć, że zależność na linii emerytura w UK a wiek podatnika jest dość płynna. Wynika to przede wszystkim z rosnącej średniej długości życia oraz zmian dotyczących kwestii demograficznych. Obecnie wiek emerytalny w UK wynosi 66 lat. Jednak już za kilka lat ma on wzrosnąć do 67 lat, a z czasem nawet do 68 lat. Warto zatem mieć to w pamięci.
Samozatrudnienie w UK a składki NI – niedawne zmiany w prawie
Składki National Insurance stanowią jedno z głównych obciążeń podatkowych dla wszystkich osób pracujących w Wielkiej Brytanii. Nie oznacza to jednak, że wszyscy podlegają pod te same przepisy.
Już od dawna brytyjski rząd stosuje bowiem konkretny podział oparty na tzw. klasach NI. Przez lata istniały aż 4 takie klasy, które oznaczały inne zobowiązania podatkowe. Przykładowo, wszystkie osoby pracujące na etacie, czyli na podstawie umowy o pracę z firmą, były zobowiązane do opłacania składek NI Class 1. Natomiast osoby samozatrudnione (w zależności od wysokości osiąganych dochodów) musiały płacić składki NI Class 2 albo NI Class 2 oraz NI Class 4. Przez to osiągane przez nich korzyści podatkowe były mniejsze.
Jednak rozpoczęcie roku podatkowego 2024/2025 przyniosło pod tym względem bardzo istotne zmiany. Od tego roku składki NI Class 2 zostały niemal całkowicie zniesione. W efekcie zdecydowana większość samozatrudnionych w UK od początku tego roku podatkowego nie musi ich dłużej płacić. Jedyny wyjątek dotyczy tych samozatrudnionych, którzy uzyskują wyjątkowo niskie dochody z tytułu prowadzonej działalności (poniżej 6 725 funtów rocznie). Takie osoby mogą bowiem nadal płacić składki NI Class 2 w celu zachowania dostępu do świadczeń publicznych.
Pomimo opisanego zniesienia składek NI Class 2 – samozatrudnieni w UK zachowują prawo do uzyskania państwowej emerytury! Wszystko ze względu na to, że takie osoby płacą także składki NI Class 4. To właśnie one stają się więc teraz podstawą do uzyskania świadczeń publicznych. Dobra wiadomość jest przy tym taka, że wymiar składek NI Class 4 uległ zredukowaniu od początku obecnego roku podatkowego. Tym samym sytuacja podatkowa osób samozatrudnionych stała się zdecydowanie lepsza!
Czy emerytura państwowa w UK pozwala emerytom na spokojne życie?
Każdy człowiek może nieco inaczej podejść do zaprezentowanych wyżej wyliczeń. Niektóre osoby mogą uznać, że kwoty gwarantowane w ramach państwowej emerytury pozwolą im na spokojne życie po zakończeniu kariery zawodowej. Jednak faktem jest także to, iż coraz więcej osób ma poważne wątpliwości dotyczące tej kwestii. Z czego wynikają takie dylematy?
Przede wszystkim z faktu rosnących wydatków oraz tego, że państwowa emerytura w ich obliczu często okazuje się zbyt niska. Doskonałym uzasadnieniem tej tezy może być pewien sondaż, który w 2022 roku przeprowadzili członkowie znanej brytyjskiej marki „Which?”. W ramach tego sondażu poproszono respondentów, którzy przeszli na emeryturę, aby ci oszacowali swoje coroczne wydatki i określili kwotę, jaka jest im niezbędna do prowadzenia spokojnego oraz wygodnego życia po zakończeniu kariery zawodowej.
Wnioski nie napawały optymizmem. Po uśrednieniu danych przekazanych przez wszystkich respondentów stwierdzono, że przeciętna para emerytów w UK potrzebuje na to około 2 340 funtów miesięcznie, czyli około 28 tysięcy funtów rocznie. Dlaczego są to dość niepokojące dane? Ponieważ musimy tutaj przypomnieć, że wysokość maksymalnej emerytury państwowej w UK wynosi około 11,5 tysiąca funtów rocznie. Łatwo można więc obliczyć, że w przypadku dwóch osób będzie to kwota 23 tysięcy rocznie, a więc o całe 5 tysięcy mniej niż wynosi deklarowana suma rocznych wydatków.
Oczywiście bardziej oszczędne życie pozwoli na ograniczenie wspomnianych wydatków. W tym samym sondażu respondenci wskazali bowiem, że „podstawowe życiowe wydatki” generują u nich średnie koszty rzędu 19 tysięcy funtów rocznie. Przy takim założeniu opisana wyżej kwota wydaje się wystarczająca.
Czy samozatrudnieni w UK muszą dodatkowo zadbać o emeryturę?
Tym niemniej w kontekście opisanych wyżej danych pojawiają się dwa bardzo istotne problemy. Po pierwsze, dla wielu osób emerytura ma być czasem beztroski, który pozwoli na wygodne spędzenie reszty życia. Nie wszyscy chcą więc, aby był to czas polegający na liczeniu każdego pensa. Po drugie, nie wszyscy obywatele UK będą mieli prawo do pełnej emerytury. To może być największy problem, bo niższy wymiar emerytury w praktyce uniemożliwi pokrycie wszystkich bieżących wydatków na emeryturze.
Wnioski są więc jasne. Nie tylko samozatrudnieni, ale praktycznie wszyscy obywatele UK muszą samodzielnie zadbać o wysokość swojej przyszłej emerytury. Tylko takie podejście pozwoli na uzyskanie pewności, że otrzymywane środki będą w stanie zagwarantować spokojne życie po przejściu na emeryturę.
Jak więc zadbać o swoją przyszłość? Samozatrudnieni w UK mają pod tym względem do wyboru kilka możliwości.
Personal pension, czyli indywidualna emerytura – co to jest i jak działa?
Pierwszą z dostępnych alternatyw będą indywidualne plany emerytalne, czyli Personal Pension. Jak sama nazwa wskazuje, ich idea zakłada, że każda osoba pracująca będzie samodzielnie oszczędzać na swoją emeryturę. Realizacja takiego planu odbywa się przy pomocy banku, powiernika finansowego lub innej zaufanej instytucji. Taki organ inwestuje pieniądze wpłacone przez podatnika i gwarantuje mu oprocentowanie liczone na podstawie uzyskanych zysków. Takie środki mogą więc z powodzeniem zasilić posiadany budżet emerytalny.
Oczywiście każdy może samodzielnie określić, jaki rodzaj inwestycji będzie dla niego odpowiedni. W Wielkiej Brytanii szczególną popularnością cieszą się dwa rodzaje programów – stakeholder pension oraz self-invested personal pension (SIPP). Czym się one różnią?
Zacznijmy od stakeholder pension. Takie programy są nadzorowane urzędowo i z tego względu mają one jasno określone kryteria, takie jak: minimalny wkład, wysokość opłat. Co ciekawe, odgórnie zdefiniowane są także instrumenty inwestycyjne, które mają służyć wypracowaniu zysku. Dzięki temu podatnik może liczyć na wysoki poziom transparentności i przewidywalności związanej z takim typem inwestycji.
Nieco inaczej wyglądają z kolei programy SIPP. Są to inicjatywy przeznaczone głównie dla osób, które mają już jakieś doświadczenie w inwestowaniu. Wynika to z faktu, że tutaj nie ma już rządowego nadzoru i odgórnie narzuconych kryteriów. To zaś wpływa na zdecydowanie szerszą swobodę pod kątem inwestowania, bo podmioty specjalizujące się w usługach typu SIPP mogą zaoferować klientom znacznie więcej możliwości. Efektem jest więc zarówno większy potencjał zysku, jak i wyższy poziom ryzyka.
ISA (Individual Savings Account) – co to jest i jak działa?
Zmiany dotyczące świadczeń emerytalnych będą dotykać przede wszystkim młodych ludzi. Dlatego też rządzący postanowili stworzyć dodatkową opcję oszczędnościową dla osób, które mają przed sobą jeszcze wiele lat pracy. Wspomnianą opcją są oczywiście konta ISA, czyli indywidualne konta oszczędnościowe. Są one przeznaczone dla osób w wieku od 18 do 40 lat, które chcą zadbać o swoją przyszłość.
Konto ISA pozwala na zdeponowanie maksymalnie kwoty 4 tysięcy funtów rocznie. Co ważne, taka możliwość trwa do momentu, kiedy właściciel konta ukończy 50. rok życia. Jednocześnie pierwsza wpłata na konto musi zostać dokonana przed ukończeniem 40. roku życia. Łatwo można więc obliczyć, że konto ISA pozwoli na oszczędzanie pieniędzy przez co najmniej 10 lat.
Jakie są zalety ISA? Zdecydowanie największym atutem takich inwestycji jest bezpieczeństwo i gwarancja uzyskania wsparcia finansowego ze strony rządu. Warto bowiem pamiętać, że ISA to kolejna inicjatywa rządzących, która ma zachęcić obywateli do oszczędzania. Aby taka zachęta była atrakcyjna, każdy posiadacz ISA może liczyć na dodatkowy bonus w wysokości 25% liczonych od wpłaconych rocznych oszczędności. Jeżeli więc ktoś zaoszczędzi 4 tysiące funtów w skali roku i wpłaci je na swój rachunek ISA, otrzyma on w bonusie dodatkowy tysiąc funtów.
Tak naprawdę jedyną wadą jest w tym przypadku wspomniany limit dotyczący wysokości wpłacanych kwot. Niemniej jednak ISA to tylko jedna z dostępnych metod oszczędności. Dlatego warto skorzystać z jej preferencyjnych warunków.
Workplace pension – na czym polega ta opcja oszczędzania?
Wszystkie opisane do tej pory metody oszczędzania wymagają samodzielnego działania podatnika. Istnieje jednak także alternatywa, która pod kątem realizacji jest znacznie łatwiejsza. Mowa o tzw. schematach workplace pension, czyli programach emerytalnych organizowanych bezpośrednio przez pracodawców.
W ich przypadku różnica tkwi przede wszystkim w sposobie lokowania środków. Wszystko bowiem odbywa się przy wypłacie wynagrodzenia, kiedy to pracodawca pobiera określoną część wypłaty i automatycznie przekazuje ją do programu oszczędnościowego. Dzięki temu sam pracownik nie musi się tym przejmować. Oczywiście informacje na temat przekazywanych kwot powinny widnieć na tzw. paskach wypłaty (payslip).
Co istotne, pracownik może w każdej chwili zrezygnować z udziału w takim programie, jeżeli uzna, że nie jest to dla niego opłacalne. Wtedy wystarczy tylko zgłosić taki zamiar swojemu pracodawcy, a ten powinien przekazać informacje na temat tego, jak można formalnie wypisać się z programu.
Emerytura w UK – podsumowanie
Praca przez całe dorosłe życie powinna zapewnić spokojną starość i godną emeryturę. Jednak nie ma wątpliwości co do tego, że w najlepszej sytuacji znajdą się te osoby, które same zadbają o swoją przyszłość. Dotyczy to także osób samozatrudnionych w UK. Co prawda, takie osoby również mają prawo do uzyskania państwowej emerytury. Jednak pod tym względem wszystko zależy od ciągłości opłacania składek NI. Jeżeli ktoś nie płacił składek przez okres wynoszący 35 lat, nie będzie mógł otrzymać maksymalnej państwowej emerytury. Wtedy taka osoba musi samodzielnie zadbać o to, aby utrzymać się pomimo uzyskiwania niższych środków. Jak można to zrobić? Odpowiedzią mogą być indywidualne oszczędnościowe plany emerytalne, takie jak: Personal pension, ISA lub SIPP. Każdy z tych schematów pozwala na zaoszczędzenie dodatkowych środków, które potem wejdą w poczet emerytury. Warto jednak pamiętać, że niektóre alternatywy (np. ISA) są dostępne tylko do pewnego wieku. Dlatego naprawdę nie należy odkładać refleksji nad swoją przyszłością na ostatni moment.
Jednocześnie przypominamy, że biuro Lidertax jako polski księgowy w UK oferuje profesjonalne usługi w zakresie indywidualnego doradztwa podatkowego. Jeżeli więc chciałbyś porozmawiać ze specjalistami na temat swojej przyszłości finansowej, jesteśmy do Twojej dyspozycji! Wszystkich nowych klientów zachęcamy do skorzystania z naszej wyjątkowej usługi, czyli bezpłatnych konsultacji wstępnych – KLIK.
Pytanie: Czy osoby samozatrudnione w UK mogą otrzymać państwową emeryturę?
Odpowiedź: Jak najbardziej. Brytyjskie przepisy zakładają bowiem przyznanie emerytur za staż pracy oraz wynikającą z niego ciągłość w płaceniu składek NI. Tym samym zarówno osoby zatrudnione na standardowym etacie, jak i samozatrudnieni w UK mogą liczyć na państwową emeryturę.
Pytanie: Na jakiej podstawie samozatrudnieni otrzymują państwową emeryturę w UK?
Odpowiedź: Od niedawna podstawą do przyznania emerytury państwowej w UK jest ciągłość w płaceniu składek NI. Osoby samozatrudnione przez lata płaciły składki NI Class 2 oraz NI Class 4. Dlatego ten fakt sprawia, że samozatrudnieni mają prawo do uzyskania emerytury po zakończeniu kariery zawodowej.
Pytanie: Ile wyniesie emerytura państwowa w przypadku osób samozatrudnionych?
Odpowiedź: Maksymalna wysokość emerytury państwowej w UK wynosi obecnie około 11,5 tysiąca funtów rocznie. Warto jednak pamiętać, że przysługuje ona osobom, które płaciły składki NI przez okres przynajmniej 35 lat. W przypadku pozostałych osób emerytura jest liczona na zasadzie proporcjonalności, gdzie każdy przepracowany rok daje 1/35 kwoty emerytury maksymalnej.
Pytanie: Czy osoby samozatrudnione muszą samodzielnie oszczędzać na swoją emeryturę?
Odpowiedź: Takie podejście wydaje się bardzo rozsądne. Już teraz niektórzy brytyjscy emeryci twierdzą, że ich bieżące wydatki przekraczają wartość otrzymywanej emerytury państwowej. Z tego względu wszystkie dodatkowe środki otrzymywane po zakończeniu pracy mogą być niezwykle ważną częścią budżetu.
Pytanie: W jaki sposób osoby samozatrudnione mogą zadbać o swoją przyszłą emeryturę?
Odpowiedź: W Wielkiej Brytanii naprawdę dużą popularnością cieszą się indywidualne programy emerytalno-inwestycyjne. Niektóre z nich są nawet nadzorowane przez organy rządowe, co istotnie zwiększa bezpieczeństwo inwestycji. Wystarczy tutaj wspomnieć choćby o kontach ISA lub programach typu stakeholder pension.
